Topische therapie wordt vaak gebruikt in milde gevallen van oppervlakkige pyodermie om de cutane bacteriële populatie te verminderen, maar ook om weefselresten te verwijderen, waardoor direct contact van het werkzame bestanddeel met de huid mogelijk wordt en de verwijdering van het exsudaat wordt bevorderd.
Sommige van deze gevallen kunnen worden behandeld met shampoos alleen, vooral als ze regelmatig worden gebruikt. Afhankelijk van de reactie van het dier kan de toepassingsfrequentie dan worden verlaagd. Vaak kunnen ook andere lokale formuleringen zoals sprays of crèmes worden gebruikt als aanvulling op of in afwisseling met shampoos. In sommige gevallen kunnen systemische antibiotica worden toegediend om een snellere reactie te verzekeren, hoewel de topische therapie nog steeds een ondersteunende rol kan spelen. Bij de hond is een veel voorkomende indicatie voor langdurig gebruik van antiseptische shampoos of sprays recidiverende folliculitis, hetzij idiopathisch of secundair aan endocriene of allergische huidziekten.
Antisepticum
Chloorhexidine is een plaatselijk antisepticum dat vaak wordt gebruikt in shampoos met medicinale werking en dat voor het eerst werd beschreven in 1954. Het is een tweewaardige, kationische biguanide-agent die bestaat als gluconaat-, acetaat- en hydrochloridezouten. Chloorhexidine wordt meestal gebruikt in verschillende concentraties (0,5%-4%) van de in water oplosbare gluconaatvorm. Chloorhexidine werkt door zich aan de negatief geladen bacteriële celwand te binden en het osmotisch evenwicht van de cel te beïnvloeden. Kort gezegd binden de biguanidegroepen van de chloorhexidinemoleculen zich sterk aan blootgestelde anionische plaatsen op het celmembraan en de celwand. De vorming van bruggen tussen aangrenzende fosfolipide hoofdgroepen verdringt de tweewaardige kationen (Mg2+ en Ca2+) die van nature het celmembraan stabiliseren, en als gevolg daarvan wordt het celmembraan lek voor kaliumionen en protonen. Bij hogere concentraties leidt binding van chloorhexidine ertoe dat het membraan zijn structurele integriteit verliest, wat resulteert in bacteriële celdood.
Chloorhexidine is voornamelijk werkzaam tegen Gram-positieve bacteriën, maar is ook werkzaam tegen Gram-negatieve bacteriën, anaëroben, schimmels en sommige omhulde virussen.
Naast een breed werkingsspectrum is een belangrijk potentieel voordeel van chloorhexidine, vooral wanneer het wordt gebruikt als ontsmettingsmiddel voor de huid, de "residuele activiteit". In vergelijking met povidonjood zorgt chloorhexidine niet alleen voor een grotere vermindering van de huidflora, maar heeft het ook een langere residuele activiteit.
De veiligheid en verdraagbaarheid van chloorhexidine is goed. Het veroorzaakt minder snel een droge huid dan niet-gemedicineerde zeep en in één studie veroorzaakte het minder dermatitis van de handen van verpleegkundigen dan zepen met andere antiseptische middelen.
Een recent gepubliceerde studie die de doeltreffendheid van topische chloorhexidine (gecombineerde shampoo en spray formuleringen beide aan 4%) vergelijkt met systemische amoxicilline-clavulaanzuur voor de behandeling van canine oppervlakkige pyodermie heeft aangetoond dat topische therapie met chloorhexidine digluconaat producten even doeltreffend kan zijn als systemische therapie met amoxicilline-clavulaanzuur. De gecombineerde topische therapie bleek zelfs effectief te zijn bij honden met een meticillineresistente Staphylococcus pseudintermedius (MRSP) infectie wanneer zij gedurende 4 weken werden behandeld.
Conclusie
Topische therapie is symptomatisch en/of complementair, en wordt dus vaak gebruikt naast of als alternatief voor systemische behandelingen. De keuze van een geschikte formulering, de oordeelkundige selectie van het actieve bestanddeel en de juiste frequentie zouden dermatologische patiënten grote voordelen bieden. Deze voordelen worden bereikt op voorwaarde dat de juiste hoeveelheid ontsmettingsmiddel wordt gebruikt en de aanbevolen contacttijd wordt aangehouden. Een goede therapietrouw van de eigenaar is ook essentieel voor een perfect geslaagde topische therapie. De voordelen van de topische therapie en de doeltreffendheid ervan zijn enorm gezien de toename van antimicrobiële resistentie in de praktijk van kleine dieren en de behoefte aan alternatieve manieren om infecties veroorzaakt door multiresistente bacteriën te beheersen.
Referenties
Borio S, et al. Effectiveness of a combined (4% chlorhexidine digluconate shampoo and solution) protocol in MRS and non-MRS canine superficial pyoderma: a randomized, blinded, antibiotic-controlled study. Vet Derm. 2015 – early view on-line.
Halliwell REW. Rational use of shampoos in veterinary dermatology. JSAP 1991; 32: 401-7.
Kwochka KW, Kowalski J. Prophylactic efficacy of four antibacterial shampoos against Staphylococcus intermedius in dogs. AJVR 1991; 52: 115-8.
Als u onze andere blogs over de diagnose en behandeling van allergieën wilt lezen, kunt u terecht op de nieuwssectie van onze website https://insights.nextmune.com